पहिरनका नाममा विद्यार्थीमाथि सेन्ट मेरिजको अत्याचार

A+ A A-

सोमबार (२३ चैत) देखि स्कुल जानु छ जुनेली (परिवर्तित नाम) लाई । ललितपुरको सेन्ट मेरिज स्कुलमा कक्षा ११ मा पढ्ने जुनेलीलाई स्कुल जान पटक्कै मन छैन । आफ्नै रहरले सेन्ट मेरिजमा भर्ना भएकी उनलाई आजभोलि भने स्कुल जानै नपरे हुन्थ्यो जस्तो लाग्न थालेको छ ।

कारण ?

उनको छोटो कपाल । सेन्ट मेरिजले छोटो कपाल भएका विद्यार्थीलाई स्कुलबाट निकालिदिने धम्की दिएको छ । ६ चैत विद्यालयको प्रागंणमा नियमित प्रार्थना चलिरहेको थियो ।

प्रार्थनासभाको बीचमै आइपुगिन्, प्रधानाध्यापक सिस्टर मरियड । प्रधानाध्यापक मरियडले छोटो कपाल भएका सबै छात्रालाई अगाडि आउन उर्दी जारी गरिन् । ‘प्रिन्सिपलले बोलाएपछि हामी अगाडि गयौं,’ उनले सुनाइन्, ‘छोटो कपाल भएका ५ कक्षाका बहिनीदेखि १२ कक्षाका दिदीलाई अगाडि उभ्याइयो ।’

त्यसपछि प्रधानाध्यापक मरियडले छोटो कपाल भएका छात्राहरूलाई होच्याउँदै भनिन्, ‘तिमीहरूलाई केटी भएकोमा गर्व लाग्दैन ? किन कपाल छोटो बनाएको ? तिमीहरूलाई आफ्नो लैगिंकतामाथि शंका छ ?’

केटीहरूले कपाल लामो राख्नुपर्छ । लामो कपाल नराख्ने केटीहरू केटी नै होइनन् भन्ने आशयसहित मरियडले प्रार्थना सभामा छोटो कपाल भएका विद्यार्थीलाई हकारिन् । मरियडको धम्की यतिमै सीमित रहेन ।

उनले एक महिनाभित्र छोटो कपाल बढाएर आउनु भन्दै विद्यार्थीलाई धम्की दिइन् । ‘जसरी हुन्छ एक महिनाभित्र कपाल बढाएर आउनु,’ प्रधानाध्यापक मरियडको धम्की सुनाउँदै जुनेलीले भनिन्, ‘कपाल बढाएनौं भने स्कुल नै नआउनु ।’

सोही प्रार्थना सभामा प्रधानाध्यापक मरियडले छोटो स्कर्ट लगाउने केटीहरूको पनि अपमान गरिन् । उनले घुँडाभन्दा तल पुग्ने स्कर्ट नलगाउने केटीहरूलाई पनि त्यसैगरी अगाडि बोलाइन् ।

नारित्वबोधको पाठ सुनाइरहेकी प्रधानाध्यापक मरियडले एक छात्राको स्कर्ट नै च्यातिदिइन् । ‘त्यो देख्दा त म झण्डै बेहोस भएकी,’ जुनेलीले सुनाइन् । त्यति मात्र होइन, मरियडले विद्यार्थीलाई स्कर्टभित्रको भित्रि पहिरन पनि घुँडासम्म पुग्ने लगाएर आउन उर्दी जारी गरिन् ।

‘भित्रि पहिरन लामो लगाएको छ कि छैन भनेर स्कर्ट नै उठाएर जाँच गर्ने भनेका छन्,’ शिलापत्रको सम्पर्कमा आएकी एक छात्राले भनिन् ।

विद्यालयमा आफूमाथि भएका यस्ता घटना र दुर्व्यवहारको कुरा विद्यार्थीहरूले घरमा पनि भन्न सकेनन् । विद्यालयमा गुनासो गर्ने त ठाउँ नै छैन । ‘घरमा भन्न पनि डर लाग्यो, लाज लाग्यो,’ जुनेलीले अप्ठेरो सुनाइन् ।

सयौं विद्यार्थी र शिक्षकका अगाडि आफ्नो पहिरन र कपालको लम्बाइको विषयलाई लिएर अपमानित गरेपछि विद्यार्थीहरूले सामाजिक सञ्जाल रेड्डिटको सहारा लिए । विद्यालयबाट अपमानित भएका विद्यार्थीहरूले रेड्डिटमा आफूमाथि भएको दुर्व्यवहार र अपमानको कुरा लेखे ।

महिला सशक्तिकरणको दुहाइ दिने विद्यालयले नै पहिरन र कपालको विषय उठाउँदै विद्यार्थीहरूलाई तनाव दिने गरेको उनीहरूले रेड्डिटमा लेखेका छन् । उनीहरूले पहिरन र लैगिंकताको विषय उठाउँदै विद्यार्थीलाई अपमानित गर्ने विद्यालयसँग जोडिनु परेकोमा दुःख लागेको भन्दै चिन्ता जाहेर गरेका छन् ।

सामाजिक सञ्जाल रेड्डिटमा सेन्ट मेरिजमा विद्यार्थीमाथि हुने दुर्व्यवहारको कुरा बाहिरिएपछि त्यहाँका भूतपूर्व विद्यार्थीले पनि आफ्नो अनुभव सुनाएका छन् । रेड्डिटमै एक पूर्वविद्यार्थी लेख्छन्, ‘यो प्लेसमा टिचरहरूले जस्तो अपिरियन्सको बेसिसमा जस्तो बुल्ली गर्छ मैले अहिलेसम्म त्यो सेल्फ कन्फिडेन्स गेन गर्न सकेको छैन ।'

शिक्षक र विद्यालयले गर्ने अपमानकै कारण आफूले ६, ७, ८, ९ र १० कक्षामा पढ्ने समयमा आत्महत्याको प्रयास पनि गरेको केहीले खुलाएका छन् । विद्यालयमा हुने दुर्व्यवहारकै कारण आफूले घर छाड्ने सोच बनाएको समेत विद्यार्थीले लेखेका छन् । ‘स्कुल जान्न भनेर कति रोएँ होला तर जानुपर्थ्यो । ६ कक्षामा पढ्दा त घरबाट भाग्न खोजेको स्कुल जानुपर्छ भनेर,’ उनले लेखेकी छन् ।

विद्यालयमा फरक लैंगिक पहिचान र यौनिकता भएका विद्यार्थीमाथि पनि बारम्बार दुर्व्यवहार हुने गरेको विद्यार्थीले शिलापत्रलाई सुनाए । विद्यालयले लेस्बियन, गे, क्वेर लगायतका फरक लैगिंक पहिचान हुनुलाई पाप भन्ने गरेको विद्यार्थीले सुनाए ।

‘हामीलाई साथीको हात समाउन रोक लगाएको छ,’ शिलापत्रको सम्पर्कमा आएकी अर्की एक छात्राले सुनाइन्, ‘केटी साथीहरूलाई अंकमाल गर्‍यो भने वा हात समात्यो भने कराउँछ । यस्तो गर्नु पाप हो भन्छन् ।’

विद्यालयले आफूलाई निष्काशित गर्ने डरले सेन्ट मेरिजका विद्यार्थीले आफ्नो परिचय लुकाएरै सामाजिक सञ्जालमा आफूले भोगेको दुर्व्यवहारबारे लेखिरहेका छन् ।

अहिले पढिरहेका मात्र होइन, सेन्ट मेरिजका पूर्वविद्यार्थीले पनि आफूले भोगेको दुर्व्यवहारबारे शिलापत्रलाई जानकारी दिएका छन् । तीन वर्षअघि सेन्ट मेरिजबाट पास आउट भएकी एक छात्राले भनिन्, ‘त्यहाँ पढुँञ्जेल सधैं तनाव हुन्थ्यो । केटी साथीको हात समात्यो भने लेस्बियन भन्ने । छोटो स्कर्ट लगायो भने ‘प्रस्चिट्युट’ भन्ने गर्थे ।'

अहिले सामाजिक सञ्जालमा विद्यार्थीले आफूमाथि भएको अपमानको कुरा लेखेपछि एक पूर्व विद्यार्थीले लेखेकी छिन्, ‘म ७ कक्षामा थिए । एउटा केटी पढाइमा कमजोर थिइन् । उनलाई शिक्षकले ‘प्रस्चिट्युट’ भनेका थिए । म अहिले पनि ट्रमामा छु, त्यो केटीले कस्तो महसुस गरी होली ?’ विद्यालयले कविता र प्रेरणात्मक भनाइ लेख्ने विद्यार्थीहरूलाई पनि दुर्व्यवहार गर्ने गरेको विद्यार्थीले बताए ।

६ चैतकै प्रार्थनामा प्रधानाध्यापक मरियडले सर्टको माथिल्लो बटन खुला राखेको भन्दै विद्यार्थीलाई गाली पनि गरेकी थिइन् । ‘तिम्रो टाँक किन खुला छ ? के देखाउन खोजिरहेकी छौँ ?’ मरियडले विद्यार्थीलाई हकार्दै सोधिन् । छात्राहरूको पहिरनलाई लिएर संकुचित धारणा राख्ने प्रधानाध्यापक र शिक्षकले केटीहरूको पहिरनकै कारण बलात्कारका घटना हुन्छन् भन्दै पढाउने गरेको पनि विद्यार्थीहरूले सुनाए ।

विद्यालयले आफ्नो वेबसाइट पेजमा ‘मिसन एण्ड भिजन’ शीर्षकमा शिक्षालाई रुपान्तरणको शक्तिशाली माध्यम बताउँदै महिला सशक्तिकरणलाई जोड दिने लेखेको छ । जिसस क्राइष्टलाई आफ्नो ‘रोल मोडल’ मान्दै जीवनमा आइपर्ने चुनौतीको सामना गर्न सक्ने डर र भयमुक्त नागरिक उत्पादन गर्नु नै विद्यालयको उद्देश्य हो भनेर लेखिएको छ ।

तर, पहिरन र कपाल छोटो भएकै कारण अपमानित र दुर्व्यवहार भोगेका वर्तमान र पूर्वविद्यार्थीहरू अहिले पनि सेन्ट मेरिज भनेपछि त्रसित हुन्छन् । विद्यालयकै कारण जीवनभर आफूले आत्मविश्वास गुमाएको विद्यार्थीहरूले बताएका छन् ।

प्रधानाध्यापकले छोटो कपाल र पहिरनलाई कारण बनाएर छात्राहरूको स्वतन्त्रता । विद्यार्थीको लैगिंकतामाथि नै प्रश्न उठाए पनि विद्यार्थीका लागि बनाइएका नियममा भने स्कर्ट र कपालको कुरा कतै पनि उल्लेख गरिएको छैन ।

काठमाडौंमा आफन्तसँग बसेर सेन्ट मेरिजको ११ कक्षामा अध्ययनरत जुनेली अपमानित भए पनि कसैलाई सुनाउन सक्ने अवस्थामा छैनन् । ‘बुबा आमा काठमाडौं बाहिर हुनुहुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘यति पैसा खर्च गरेर आफ्नै रहरले पढ्न गए । बिचैमा कसरी छाड्नु ?’

विद्यालयबारेमा सामाजिक सञ्जालमा विद्यार्थीले गरेको गुनासोको बारेमा प्रधानाध्यापक मेरियडसँग बुझ्दा उनले कुरा गर्न मानिनन् । ‘म सोमबार विद्यार्थीहरूसँगै कुरा गर्छु,’ मरियडले भनिन्, ‘मिडियासँग कुरा गर्दिनँ ।’

विद्यालयबारेमा सञ्चारमाध्यम र सामाजिक सञ्जालमा लेख्ने विद्यार्थीलाई लिएर सोमबार विद्यालय आउन चुनौती दिँदै उनले भनिन्, ‘तपाईंलाई कुरा सुनाउने विद्यार्थीलाई लिएर सोमबार आउनुहोस् । म विद्यार्थीसँग कुरा गर्छु ।’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत २०, २०७७ १९:५६