युट्युब, भ्युज र ट्रेण्डिङ !

A+ A A-

अहिले कला क्षेत्रमा एउटा प्रश्न उठेको छ- युट्युबमा भ्युज धेरै पाउनु वा ट्रेण्डिङमा पर्नु सफलता हो ?

यस प्रश्नमा पनि दुई पक्षीय उत्तर आउने गर्छ । कसैले युट्युबमा आएको भ्युज र ट्रेण्डिङलाई सफलता मान्ने गरेका छन् भने कसैले युट्युबको भ्युज वा ट्रेण्डिङलाई सफलताको मानक मान्दैनन् ।

आफ्नो करिअरमा ८ हजारभन्दा धेरै गीत रेकर्ड गराएका गायक राजेश पायल राई युट्युबको भ्युज वा ट्रेण्डिङलाई सफलताको मानक मान्दैनन् । युट्युबमा आएका विभिन्न भिडियोहरूले गर्दा उनको ट्रेण्डिङप्रति विश्वास टुटेको छ ।

गायक राई भन्छन्, 'युट्युबको भ्युज वा ट्रेण्डिङ सफलता हुँदै होइन । ट्रेण्डिङमा आएको गीत पनि दर्शक/स्राेताको मुखमा झुन्डिएका छैनन् । गीत हिट त तब हुन्छ, जब हरेकले त्यो गीत गुनगुनाउँछन् ।'

त्यस्तै, संगीतकार तथा गायक कालीप्रसाद बाँस्कोटा पनि ट्रेण्डिङ मात्र सफलताको मानक नहुने बताउँछन् । उनी भन्छन्, 'ट्रेण्डिङ मात्र सफलताको मानक होइन । तर, केही हदसम्म ट्रेण्डिङलाई पनि सफलता भने मान्न सकिन्छ है ।'

व्यावसायिक रूपमा गीत तयार गरेको छ र त्यसको लक्ष्य धेरै भ्युज कमाउनु वा ट्रेण्डिङमा पर्नु नै छ भने ट्रेण्डिङमा पर्दा त्यसलाई सफलता मान्न सकिने बाँस्काेटाको भनाइ छ । उनी थप्छन्, 'गीत तयार गर्दा हरेकले आफ्नो लक्षित दर्शक तय गरेको हुन्छ । त्यसैले युट्युबको भ्युज वा ट्रेण्डिङलाई भन्दा पनि आफ्नो लक्षित दर्शकसम्म गीत पुग्यो पुगेन भन्ने कुराले सफलताको मापन गर्ने हो ।'

कतिपय गीतहरू लाखौँ भ्युजसहित युट्युब ट्रेण्डिङको शीर्ष स्थानमा आएका हुन्छन् । तर, ती गीतको स्रष्टालाई दर्शकले चिनेकै हुन्न । यस्तो कुरालाई पनि सफल मान्न नसकिने उनले बताए ।

'त्यो गीतले स्रष्टालाई के दियो वा स्रष्टालाई कहाँ पुर्‍यायो भन्ने कुराले पनि सफलताको मापन गर्न सकिन्छ । थोरै भ्युज वा ट्रेण्डिङमा नै नपरेको गीतको स्रष्टाले प्रशंसा पायो वा दर्शकले रुचाए भने त्याे पनि हिट हो', बाँस्काेटा भन्छन्, 'कुनै गीत युट्युबमा हिट नभए पनि त्यसले समाजमा प्रभाव पारेको छ भने त्यो गीत र स्रष्टा हिट हो ।'

यति भ्युज आयो, ट्रेण्डिङमा पर्‍यो जस्ता समाचारका कारण पनि सफलताको मानक यही नै हो कि भन्ने भ्रम फैलिएको संगीत क्षेत्रकाे गुनासो छ ।

गायक प्रकाश सपुतका धेरै गीतले युट्युब ट्रेण्डिङको शीर्ष स्थान कब्जा गरेका छन् । केही समयअगाडि मात्रै प्रकाशको 'बदला बरिलै' बोलको गीतले ट्रेण्डिङको शीर्ष स्थानमा आफूलाई लामो समयसम्म टिकायो ।

के प्रकाश ट्रेण्डिङलाई सफलता मान्छन् ?

'युट्युब भ्युज र ट्रेण्डिङ सफलताको मानक हुँदै होइन', गायक प्रकाश सपुत भन्छन्, 'युट्युबको ट्रेण्डिङ हेर्ने हो भने त विभिन्न घर-झगडादेखि विभिन्न फण्डाहरू आइरहेको हुन्छ नि । त्यसैले एउटा प्लेटफर्मलाई मात्र हेरेर सफलता मापन गर्न सकिन्न ।'

गायक सपुत गीत-संगीतको सफलता मीठो संयोग भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, 'यहाँ कतिपय मिहिनेत गरेका काम गरेका गीतहरु सफल छैनन् । कतिपय गर्दिऊँ न त भनेको भरमा गरेका गीतहरू दर्शक/स्राेताको नजरमा परेका छन् । त्यसैले, यहाँ यस्तै गीत हिट हुन्छ भन्ने पनि छैन ।'

गीत/संगीतको सफलता भाषा-संस्कृतिदेखि भूगोलसम्मले असर गर्ने सपुतले बुझेका छन् । 'मेरो घर बाग्लुङमा हिट भएको गीत पूर्वतिर सुनिएको नै हुन्न । यसलाई सफल मान्ने कि नमान्ने ?', प्रकाश प्रश्न गर्छन् । यी र यस्तै कुराहरूले पनि गीत/संगीतको सफलतामा विशेष भूमिका खेल्ने सपुतको भनाइ छ ।

युट्युबमा आउने भ्युज र ट्रेण्डिङले अर्थ राख्ने कुरालाई प्रकाश नकार्दैनन् । उनले भने, 'अहिलेको टेक्नोलोजीलाई हामीले नस्वीकार्ने भन्ने त कुरै हुन्न । युट्युबमा पनि आखिर दर्शक/स्राेताले नै हेर्नुभएको हो । उहाँहरू इन्गेज भएर नै त भिडियो ट्रेण्डिङमा आएको हाला । यसले अर्थ राख्छ भन्दैमा सफलताको मानक नै यही हो भनेर स्वीकार्दिनँ ।'

०००

अहिले चलचित्रको गीत होस् वा म्युजिक भिडियो होस्, एकाधबाहेक विभिन्न गायक/गायिका तथा कलाकारको पेजबाट बुस्ट भएकै हुन्छ । आफ्नो गीत धेरैले दर्शक/स्राेतासम्म पुगोस् भन्ने हेतुले नै बुस्ट गर्ने प्रचलन बढेको छ ।

अहिलेको समय ब्यस्त बनेका म्युजिक भिडियो निर्देशक सरोज वली पनि बुस्ट गर्नुलाई नराम्रो मान्दैनन् । आफ्नो सामानको प्रचार-प्रसार गर्न पाइने उनको भनाइ छ ।

उनी भन्छन्, 'बुस्ट गर्नु भनेको भ्युज किन्नु होइन । त्यो त प्रचार मात्रै हो । हामीले यस्तो काम गरेको छौँ हेर्दिनुस् भन्नलाई बुस्ट गरिन्छ । हेर्ने-नहेर्ने दर्शकको कुरा ।'

सरोज आफूले ८-१० वटा गीतमा बुस्ट गरेको कुरालाई नकार्दैनन् । तर, पछिल्लो समय कुनै पनि गीतमा बुस्ट नगरेको उनको भनाइ छ । उनले भने, 'मैले अहिले नेपालको टप-टप कलाकारलाई राखेर भिडियो बनाइरहेको छु । मेकिङमा पनि उत्तिकै खर्च भएको हुन्छ । त्योसँगै फेरि बुस्ट गर्नलाई २/४ लाख खर्च गर्ने हो भने त के काम गर्नु र !'

कुनै समय प्रचार-प्रसारकै लागि टिकटक प्रयोगकर्ताहरुलाई ३० हजारसम्म तिरेको अनुभव उनीसँग छ । 'मैले मेरो गीतमा टिकटक गरिदिनुस् न भन्दै ३० हजारसम्म पैसा तिरेको छु', सरोज भन्छन्, 'तर, अहिले मैले त्यो पनि गर्दिनँ । गीत राम्रो छ भने आफैँ टिकटक बन्ने रहेछ । मेरै आईडीबाट ३ लाखसम्म भिडियो बनेका छन् ।'

सरोजले निर्माण गरेका भिडियोहरूले युट्युबमा करोड-करोड भ्युज पुर्‍याएको छ । तर, म्युजिक भिडियो क्षेत्रबाट नै उनलाई भ्युज किन्ने आरोप नलाग्ने होइन । उनी भन्छन्, 'पैसा तिरेर भ्युज किन्छन् रे भन्ने सुनेको छु । तर, त्यस विषयमा मलाई जानकारी नै छैन । मलाई कसैले यति भ्युज हाल्दिन्छु पैसा दे पनि भनेको छैन, मैले भ्युज बढाइदे भनेर कसैलाई पैसा दिएको पनि छैन ।'

फिल्ममेकरहरूको आन्तरिक झगडाले बाहिर खराब सन्देश गएको सरोजको गुनासो छ । 'यहाँ एक मेकरले अर्को मेकरको खुट्टा तानिरहेको हुन्छ । कुरा काटिरहेको हुन्छ', उनी भन्छन्, 'एकले अर्कालाई आरोप लगाइरहँदा बाहिर साँच्चिकै भ्युज किनेको हो कि भन्ने सन्देश गइरहेको छ । जुन एकदमै खराब कुरा हो ।'

अर्का ब्यस्त निर्देशक शान थापा पनि आफ्नो उत्पादनको प्रचार गर्न पाउनुपर्ने बताउँछन् । उनी भन्छन्, 'कुनै समय टीभीमा विज्ञापन दिएर गीत-संगीत वा भिडियोको प्रचार गरिन्थ्यो । अहिले प्लेटफर्म परिवर्तन भएर फेसबुकमा प्रचार गर्ने शैलीको विकास भएको छ । त्यसलाई नराम्रो भन्न मिल्दैन ।'

फेसबुकमा बुस्ट गरेकै भरमा भ्युज बढ्ने वा ट्रेण्डिङमा पर्ने कुरा भने विल्कुलै गलत भएको शानले बताए । 'फेसबुकमा बुस्ट गर्दैमा भ्युज बढ्छ वा ट्रेण्डिङमा पर्छ भन्नु भ्रम मात्रै हो', शान भन्छन्, 'त्यहाँ हामीले दर्शकलाई जानकारी मात्रै दिएका हुन्छौँ । खोलेर हेरे भ्युज बढ्छ, नत्र कहाँ भ्युज बढ्छ र ?'

शान म्युजिक भिडियो क्षेत्रमा प्रतिस्पर्धात्मक लडाइँ भइरहेको स्वीकार्छन् । उनी भन्छन्, 'जुनसुकै क्षेत्रमा पनि प्रतिस्पर्धात्मक लडाइँ नहुने भन्ने त हुँदै हुन्न । तर, त्यो प्रतिस्पर्धात्मक लडाइँ सकारात्मक श्रीवृद्धिका लागि होस् ।'

डलर खर्च गरेर भ्युज किन्न/ट्रेण्डिङमा पर्न सकिन्छ ?

अहिले चर्किएको बहस भनेको 'डलर खर्च गरेर भ्युज किन्ने' वा 'डलर खर्च गरेर ट्रेण्डिङमा पर्ने' भन्ने विषयमा छ । याे पुरानो हल्ला हो । के साँच्चै भ्युज किन्न वा डलर खर्च गरेर युट्युबको ट्रेण्डिङमा पर्न सकिन्छ त ?

सन्बी टेक्नोलोजीजका संस्थापक निर्देशक, कम्प्युटर एसोशियसन नेपालका कार्यकारी सदस्य तथा नेपाल आइडल, द भ्वाइस अफ नेपाल, कमेडी च्याम्पियनललगायतका रियालिटी शोहरूमा आवद्ध रहेर काम गरेका आईटी व्यावसायी संजय बराकोटी डलर खर्च गरेर भ्युज किन्न वा ट्रेण्डिङमा ल्याउन नसकिने बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, 'केही वर्षअगाडिसम्म ह्याकरहरूले इन्टरनल रूपमा केही समयका लागि भ्युज थपिदिन्थे । तर, अहिले त त्यो पनि युट्युबले एकदमै कडाइ गरेको छ । अहिले डलर खर्च गरेर भ्युज किन्नु वा ट्रेण्डिङमा पर्नु भनेको असम्भव कुरा हो ।'

ट्रेण्डिङमा पर्नका लागि केही सर्तहरू पूरा गर्नुपर्ने बराकोटीको भनाइ छ । 'युट्युब ट्रेण्डिङमा पर्ने कुरामा युट्युबको केही सर्तहरू हुन्छन्', बराकोटी भन्छन्, 'भिडियोमा आएको भ्यजु, कमेन्ट, सर्च, शेयरजस्ता कुराहरूलाई मूल्याङ्कन गरेर मात्र भिडियो ट्रेण्डिङमा आउने गर्छ । त्यहाँ पैसाको कुनै चलखेल नै हुँदैन ।'

द भ्वाइस अफ नेपालको एक भिडियो १ लाख ८ हजार भ्युज हुँदै ट्रेण्डिङको शीर्ष स्थानमा पुगेको थियो । त्यसका कारण दर्शकले त्यसप्रति देखाएको रुचि नै भएको बराकोटी बताउँछन् ।

'त्यो बेला द भ्वाइसको सब्स्क्राइबर पनि १४ हजार मात्र थियो । त्योसँगै थोरै भ्युजमा नै भिडियो शीर्षस्थानमा पर्‍यो । यो भनेको भ्युजको भ्यालुसिटी हरेर नै भएको हो', बराकोटीले भने ।

विलियन डलर खर्च गरेर बनाएको उक्त सिस्टमलाई नेपालबाट थोरै डलर तिरेर किन्न नसिकिने बराकोटीको भनाइ छ ।

फेसबुकमा बुस्ट गर्नु भनेको भ्युज किन्नु नभएको उनी बताउँछन् । 'फेसबुकमा गरेको बुस्टले युट्युबमा भ्युज बढ्ने हुँदै हुदैन । युट्युब भ्युज त भिडियो क्लिक भएपछि मात्रै हुने हो', बराकोटी भन्छन्, 'फेसबुकमा गरिने बुस्ट भनेको त उत्पादनको प्रचार मात्रै हो । हेर्ने नहेर्ने दर्शककै कुरा । त्यसलाई भ्युज किनेको भन्न मिल्दैन ।'

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ २३, २०७७ ००:०३